ایرانگردی - مشهد

شهر مشهد یکی از شهر های بزرگ ایران و مرکز استان پهناور خراسان رضوی است. خراسان در زبان پهلوی خوراسان KHURASAN   تلفظ می شود که به معنای سرزمین خورشید یا خاور زمین یا محل طلوع آفتاب است.

 

جاذبه های گردشگری شهرستان مشهد

·        مجموعه معماری - آرامگاهی حرم حضرت امام رضا (ع)

اهمیت و ارزش فراوان شهر مشهد ارتباط مستقیمی با بارگاه مطهر رضوی دارد. با توجه به ارزش معنوی و والای این بنا، بهترین و باشکوه ترین هنر های اسلامی را در این مجموعه زیارتی می توان مشاهده نمود. این حرم با شکوه و مجموعه تاریخی و هنرمندانه آن شامل صحن ها، ایوان ها، رواق ها، موزه غنی و کتابخانه، کاشی کاری های زیبای دوره سلجوقیان مزین به آیات کریمه و احادیث جلوه خاصی به حرم مقدس امام رضا (ع) بخشیده است. تمامی قسمت بالایی دیوار ها و سقف زیر گنبد با مقرنس های آینه کاری شده تزیین گردیده است. از دیگر آثار با شکوه داخل حرم، سه محراب زیبا مربوط به قرن هفتم هجری (13 میلادی) و ضریح طلا پوش روی مضجع امام رضا (ع) است که با خطوط ثلث نستعلیق، آیات قران مجید و اشعار فارسی مزین شده است. همچنین این مجموعه 24 رواق را در بر می گیرد که از میان آن ها می توان به رواق های دارالحفاظ، دارالسعاده، دارالسرور، دارالذکر، دارالعزه و غیره اشاره نمود.

 به طور کلی حرم مطهر امام رضا (ع) در حال حاضر یکی از جامع ترین و زیبا ترین ابنیه معماری جهان اسلام به شمار می رود و دایره المعارف کاملی از هنر های معماری، کاشی کاری، آینه کاری، مقرنس و گچبری دوره های مختلف اسلامی است.

      

·        مسجد گوهرشاد

این بنا عظیم ترین مسجد چهار ایوانی ایران است که در سال 821 هجری قمری به دستور گوهرشاد آغا همسر شاهرخ تیموری و با معماری قوام الدین شیرازی در مجموعه حرم امام رضا (ع) ساخته شده است. این مسجد با وسعت 9410 متر مربع دارای چهار ایوان به نام های: مقصوره، دارالسیاده، حاجی حسن و آب و هفت شبستان می باشد. بزرگترین ایوان مسجد، مقصوره آن است که با مقرنس کاری و کتیبه خط ثلث بایسنغر میرزا و کاشی کاری بسیار زیبایی تزئین شده است. از دیگر جلوه های مسجد جامع گوهرشاد منبر صاحب الزمان است.

·       

م     موزه مرکزی آستان قدس رضوی

این موزه در سال 1324 هجری قمری افتتاح شده و از غنی ترین موزه های ایران محسوب می شود. موزه مرکزی در ضلع شمال شرقی صحن امام خمینی (ره) قرار دارد و مجموعه ای از سکه های بی نظیر از دوره های مختلف تاریخی، اشیای عتیقه مسی، سنگی، طلایی، مفرغی و... در آن نگهداری می شود. همچنین چندین کتیبه تاریخی و نسخ ارزشمند تاریخی دیگر در معرض دید بازدید کنندگان قرار دارد. امروزه اشیاء نفیس و گرانبهای این مکان منحصراً در یازده مورد جداگانه به نمایش در آمده است.

·        تابران توس

ولایت توس در قرون پیشین به منطقه ای در میان دو رشته کوه بینالود در جنوب و هزار مسجد در شمال اطلاق می شده است. این ولایت مشتمل بر چهار شهر تابران، رادکان، نوغان و تروغبذ بوده و تابران که اکنون به توس مشهور است در قرن 4 هجری قمری بزرگترین شهر منطقه محسوب می شده است. آنچه از تابران توس قدیم بر جای مانده عبارتند از: باروی شهر، ارگ توس، گنبد هارونیه، بقایای مسجد جامع تابران باغ و بنای نوساز آرامگاه فردوسی.

·        آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی

بنا به روایات منصوربن حسن ملقب به ابوالقاسم فردوسی در سال 329 هجری قمری در پاژ به دنیا آمد. گویند وی از نجیب زادگان توس و از طبقه دهقانان بود. فردوسی چهل ساله بود که کار هزار بیت سروده دقیقی توسی را دنبال نمود. وی نظم داستان های ملی را آغاز و آن را با شصت هزار بیت به اتمام رساند. در 65 سالگی زمینه ارتباطش با سلطان محمود فراهم آمد اما این رابطه حسنه چند سال بیشتر دوام نیافت. سرانجام فردوسی سال های پایانی عمر خود را در بینوایی بسر برد تا اینکه به سال 411 و بنا به قولی 416 قمری در توس درگذشت. بنای فعلی آرامگاه وی پس از یک سلسله تحولات معماری با زیر بنای 945 متر مربع در سال 1345 ساخته شده است.

      

·        مقبره الشعرا

آرامگاه سرایندگان خراسانی در ضلع شرقی بلوار پردیس توس مشرف به میدان ورودی آرامگاه فردوسی واقع است. این مکان با وسعت 2000 متر مربع در سال 1378 احداث شده و بنای نمادین آن استوانه ای است مرمرین با اشعاری که پیرامون آن نوشته شده است.

 

·        بنای هارونیه

این مکان تاریخی در حدود 600 متری از آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی قرار گرفته و منحصراً خانقاه و یا مقبره ای است که در سده هشتم هجری بر روی بنا های کهن شهر تابران بنیاد گردیده است. در کنار این بنا سنگ سیاهی به عنوان یادبود امام محمد غزالی از عرفای سده پنجم و ششم هجری دیده می شود.

·        مقبره امیر غیاث الدین ملکشاه (مسجد 72 تن)

این اثر تاریخی که در بازار بزرگ واقع شده، از بنا های قرن نهم هجری قمری و مشتمل بر فضای چهار طاقی گنبد دو پوش، دو مناره و یک ایوان است. بنای کنونی ابتدا مقبره ای بوده که امیر غیاث الدین بین سال های 807 تا 817 برای خود بنا کرده و در دوره های بعد به مسجد تبدیل شده است. در حال حاضر این اثر تاریخی به مسجد 72 تن معروف است.

·        گنبد سبز

بنای تاریخی گنبد سبز در خیابان آخوند خراسانی و در وسط میدانی به همین نام واقع شده است. وجه تسمیه بنا گنبد مزین به کاشی کاری فیروزه ای متمایل به سبز آن می باشد. پلان گنبد سبز 8 ضلعی و دارای 4 ایوان است. علاوه بر ایوان و طاق نما ها، کاشی کاری زیبای آن به بقعه جلوه خاص بخشیده است. گنبد سبز، مدفن شیخ محمد مومن عارف می باشد که احتمالا در سال 1036 قمری بنیان و در سال های 1055 و 1058 تکمیل و تزئین شده است.

·        باغ خونی

در اوایل قاجاریه، در بخش جنوبی خارج از حصار های شهر مشهد نمادی از باغ ایرانی با وسعت 5/6 هکتار ساخته شد که به باغ خونی و یا به واسطه وجود چشمه ای در آن به باغ چشمه موسوم گردیده است. این باغ دارای سه عمارت مستقل بوده که دو ساختمان آن تخریب شده است. بنا بر روایات تاریخی در سال 1330 شمسی 1912 میلادی از این باغ مسجد گوهرشاد را به توپ بستند. این مکان امروزه در ضلع شمال شرقی میدان بسیج و در محدوده خیابان عنصری واقع است.

·        چهار طاقی بازه هور

این بنای سنگی متعلق به دوره ساسانی و در فاصله تقریبی 80 کیلومتری جنوب شهر مشهد در مجاورت روستای رباط سفید بر کنار جاده قدیم مشهد - تربت جام واقع شده است. بنای بازه هور دارای سه ورودی و یک گنبد مرتفع است.

·        آرامگاه نادر شاه افشار

نادر شاه افشار اولین پادشاه از سلسله افشاریان است که در زمان خود با رشادت و پایمردی ایران را از انحطاط صفویان و تسلط افغان ها نجات بخشید. اما به خاطر تندخوئی هایی که در اخر عمر دچار شده بود، در سال 1160 قمری به دست سرداران خود کشته شد. او که در زمان حیات برای خود آرامگاهی شبیه به تاج محل هندوستان تدارک دیده بود، اما نتوانست آن را به پایان برساند. بنای کنونی آرامگاه نادر در سال 1340 شمسی به اتمام رسید. این بنا مشتمل بر اتاق آرامگاه، تالار موزه، راهرو ها، تالار پذیرایی، باغ و جوی های سنگی و آب نما های زیبا است. مجسمه مفرغی نادر سوار بر اسب، با طراحی ابوالحسن صدیقی، هنرمند معاصر ایرانی ساخته شده که ریخته گری آن در ایتالیا انجام و هم اکنون متصل به آرامگاه است.

·        مدرسه نواب (صالحیه نواب)

این بنا به همت ابوصالح رضوی در دوره سلطنت شاه سلیمان صفوی به سال 1086 قمری بنا شده است. مدرسه نواب در خیابان شیرازی مشهد واقع گردیده که پس از تغییرات معماری، تجدید بنا شده است. بنای فوق شامل دو طبقه با 75 حجره می باشد که با کاشی های الوان مزین گردیده است.

 

·        مصلی طرق

این بنا در جنوب شرقی مشهد در روستای طرق واقع شده است. مصلی طرق مشتمل بر یک ایوان بلند مرکزی، ایوانچه هایی بر طرفین، محراب و اتاق های گوشواره است. تزئینات این بنا منحصر به کتیبه خط ثلث، قاب ها و کار بندی های گچی بر سقف ایوان می باشد. این مصلی تاریخی در سال 837 قمری بنیان گردیده است.

·        حمام مهدی قلی بیک (حمام شاه)

در راسته بازار بزرگ و نزدیک به مسجد 72 تن امروزی فضای حمام قدیمی مهدی قلی بیک بنای یکی از امرای تیموری معروف به مسجد قرار دارد که به سال 1027 قمری و به همت مهدی قلی بیک امیر آخور باشی شاه عباس صفوی ساخته شده است. حمام مزبور مجموعه ای از فضا های متعدد بوده و بزرگترین و زیباترین بخش آن بخش بینه حمام با هشت ستون و تزئینات نقاشی است.

·        میل اخنگان (برج اخنگان)

این بنا در 32 کیلومتری شمال مشهد و در روستایی به همین نام قرار دارد. معماری ساختمان میل اخنگان برج مقبره ای است هشت ضلعی که به دوره تیموری و قرن نهم هجری تعلق دارد. گنبد مخروطی شکل و آجر کاری های آن بسیار هنرمندانه است.

 

        سنگ نگاره (شتر سنگ)

این سنگ نگاره بر کناره راه مشهد - شاندیز نزدیک به روستای درخت بید واقع شده است بر سنگ های بزرگی موسوم به شترسنگ نقش بسته است. بر این سنگ نگاره نقوشی از قبیل شیر، بزکوهی، گاو میش و انسان های شکارچی نقش بسته که می توان قدمت آنها را به دوران نو سنگی نسبت داد.

·        کتیبه خان تاشی

در 25 کیلومتری جاده مشهد به سوی کلات بر سطح صخره ای در مجاورت راه و در دره کارده سنگ نگاشته ای موسوم به خان تاشی قرار دارد که نام آن واژه ای ترکی و دارای ده سطر به طول یک متر است. مضمون این کتیبه اشاره به عزیمت شیبک خان ازبک در سال 916 قمری به حدود توس دارد.

·        خانه ملک

این بنا در خیابان امام خمینی مشهد واقع شده و یکی از نمونه خانه های زیبای برجا مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه محسوب می شود. بنای مزبور در گذشته بسیار وسیع تر بوده اما اکنون تنها بخش بیرونی آن برجای مانده که شامل دو طبقه است. طبقه بالایی دارای سقف مشبک و منبت کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی است. خانه ملک امروزه مرکز هنر های سنتی میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی است.

·      

  موزه مردم شناسی رباط ویرانی

موزه مردم شناسی رباط ویرانی در 10 کیلومتری جاده مشهد - شاندیز در روستای ویرانی واقع شده است. رباط کاروانسرای ویرانی در راه تابستانی مواصلاتی نیشابور به توس واقع و در دوره تیموری بنیان گردیده است و از نوع رباط های سرپوشیده و فاقد حیاط مرکزی می باشد. این بنا دارای نه غرفه با طاق های جناقی است که هشت غرفه به شکل قرینه روبرو و یک غرفه در انتهای بنا قرار گرفته است. در این موزه از مشاغل و حرف سنتی استان خراسان رضوی و به ویژه مشهد مقدس به نمایش گذارده شده و می توان آن را نخستین موزه مردم شناسی کشور و اولین موزه تخصصی مشاغل و حرف سنتی در خراسان به شمار آورد.

      

·      

         حوضخانه هزاردستان

این حوضخانه که طراحی و معماری آن برداشت آزادی است از معماری حوضخانه های قدیم که به طرزی هنرمندانه ساخته شده و در واقع موزه ای است زنده که علاوه بر نمایش آثار هنری با غذا و نوشابه های سنتی از میهمانان پذیرایی می نماید. این حوضخانه در راستای بازار جنت واقع شده است.

      

·      

پا      پارک ملت

این پارک در غرب مشهد و در ابتدای بلوار وکیل آباد واقع شده است با وسعت تقریبی 72 هکتار بزرگترین و مهم ترین بوستان در محدوده شهرستان مشهد می باشد. پارک ملت دارای امکانات بهداشتی، مسجد، شهر بازی، میادین ورزشی، مجتمع فرهنگی - هنری امام رضا، کتابخانه و استخر شنا می باشد.

·        پارک میرزا کوچک خان

پارک مزبور در حاشیه خیابان دانش شرقی واقع شده و 32325 متر مربع مساحت دارد. این مکان از امکاناتی مانند شهربازی، کتابخانه عمومی و میادین ورزش برخوردار است.

      

·        مجموعه فرهنگی تفریحی کوهسنگی

کوهسنگی مشهورترین و زیباترین گردشگاه مشهد می باشد که در انتهای خیابان شریعتی مشهد قرار دارد. آب قنات گناباد به استخر وسیع کوهسنگی می رسد و گلکاری ها، درختکاری ها و محوطه سازی ها بر زیبایی آن افزوده است. همچنین قرار است در آینده موزه بزرگ خراسان نیز در این مکان احداث گردد. بازار هنر از دیگر جلوه های این مجموعه است.

      

·        باغ ملی

این بوستان کوچک در یکی از خیابان های قدیمی مشهد موسوم به ارگ قرار دارد . گویا در گذشته ارگ شهر در این مکان بوده و آب قنات رکن آباد نیز از میان همین باغ عبور می کرده است.این بوستان در سال 1345 توسط مرحوم حاج حسین ملک به شهرداری مشهد واگذار گردید

.

      

·        پارک امت

پارک امت در انتهای سی متری طلاب با 30300 مترمربع وسعت قرار گرفته است . این پارک با انواع گونه های گیاهی مزین شده و دارای شهر بازی کوچکی می باشد.

·        وکیل آباد

یکی دیگر از تفریحگاههای قدیمی شهر مشهد منطقه ای است به نام وکیل آباد که در گذشته از املاک حاج حسین ملک بوده است. از مهمترین ویژگیهای این مکان وجود درختان سر به فلک کشیده چنار و کاج    می باشد. امروزه با ایجاد معابر و محوطه سازی داخل مجموعه، پیاده روی و نظاره طبیعت زیبا و استفاده از فضای مطبوع به آسانی صورت می گیرد.

·        باغ وحش وکیل آباد

در جنوب غربی مشهد و هم جوار با پارک جنگلی وکیل آباد، باغ وحش وکیل آباد، تنها باغ وحش مشهد و استان خراسان رضوی قرار دارد. این باغ وحش دارای حیوانات گوشتخوار، علف خوار، آبزی، خزنده و پرندگان مختلف است.

      

·        کوهستان پارک شادی

این پارک در دامنه تپه های شمال و غرب باغ وکیل آباد واقع شده و در حدود 18 هکتار وسعت دارد. این پارک کوهستانی دارای امکانات تفریحی، شهربازی، اورژانس، بانک، فوریت های پلیسی، غرفه های فروش مواد خوراکی و پارکینگ می باشد

.

·        طرقبه

طرقبه یکی دیگر از گردشگاه های بزرگ و طبیعی مشهد است که از غرب به کوه های بینالود و از شمال به کوه تخت رستم محدود می شود. وجود چشمه سارها و درختان فراوان آن را به صورت نقطه ای بسیار خوش آب و هوا و تفریحی مشهد تبدیل نموده است. این منطقه ییلاقی دارای تابستان هایی با آب و هوای دلپذیر و مطبوع است.

      

·        شاندیز

این مکان یکی از نواحی ییلاقی مشهد است که در بخش طرقبه و در فاصله 30 کیلومتری غرب مشهد در مسیر جاده مشهد به ابرده و زشک واقع شده است. چشمه سارها و باغ های فراوان، فضای سرسبز و رودخانه، چشم اندازی بدیع به این منطقه بخشیده است. این ناحیه یکی از نواحی عمده تولیدات صنایع دستی و بومی نظیر پوشاک چرمی و پوستی، اشیاء چوبی و انواع بافته های گیاهی می باشد

     

·        جاغرق

روستایی ییلاقی جاغرق در 21 کیلومتری شمال غربی مشهد و در فاصله ی 7 کیلومتری جنوب غربی طرقبه واقع شده است . جاغرق دارای آب و هوای معتدل کوهستانی، باغ های میوه و دره های سرسبز و پرآب می باشد . این ناحیه اقامتگاههای موقت و رستوران هایی برای استراحت و تفریح گردشگران دارد

.

·        بند گلستان

از جمله آثار تاریخی مشهد ، سدی قدیمی معروف به بند گلستان است که در 12 کیلومتری غرب مشهد و در حدود 4 کیلومتری طرقبه واقع شده است. این بند از آثار دوران تیموری می باشد.